Hz. Musa, Hz. İsa’nın dayısı mıdır? Değilse, neden Kur’an’da Hz. Meryem’e “Harun’un kız kardeşi” olarak hitap edilmektedir?

Hz. Musa ve Hz. Harun ile Hz. Meryem ve Hz. İsa arasında çok uzun bir süre geçmiştir. Bu anlamda, Hz. İsa’nın annesi olan Hz. Meryem ile Hz. Musa ve Hz. Harun’un kardeş olmaları mümkün değildir. Hiçbir İslam âlimi tarafından da böyle bir iddiada bulunulmamıştır. Ancak, Kur’an’da Hz Meryem’in Hz. İsa’yı dünyaya getirdikten sonra kavminin kendisini “Ey Harun’un kız kardeşi! Senin baban kötü bir insan değildi; annen de iffetsiz değildi. (Meryem, 28)” diyerek kınadığına yer verilmesi ve Hz. Meryem’in “Harun’un kız kardeşi” olarak tanıtılması nasıl açıklanacaktır? Bu konuda birkaç farklı yorum olsa da, ikisinin öne çıktığını görüyoruz:

• Birinci görüşe göre, Hz. Meryem’in, Harun adlı salih ve iffetli bir kardeşi bulunmaktaydı. Bu hitap ile, böyle salih birinin kız kardeşi olan Hz. Meryem’e zina etmeyi asla yakıştıramadıklarını be­lirtmek istemişlerdir. Muğire b. Şube anlatıyor: “Resûlullah, beni Necran kabilesine gönderdi. Necranlılâr, ‘Sizler ‘Ey Harun’un kız kardeşi!’ âyetini okursu­nuz, oysa, Hz. Musa, Hz. İsa’dan çok zaman önceydi’ dediler. Ben birşey demedim, gelip aynısını Resûlullah’a anlattım. Resûlullah şöyle dedi: “Onlar, çocuklarına geçmiş salih kişi ve velilerin isimlerini koyarlardı.” Bu hadiste, Hz. Meryem’in kardeşine de Harun adı verildiğine işaret edilmiştir.
• İkinci görüşe göre, Hz. Meryem’in Hz. Musa’nın kardeşi olan Hz. Harun’un soyundan gelmiş olması münasebetiyle kendisine böyle hitap edilmiştir:
• “Oğlu”, “kızı”, “kızkardeşi” vb. ifadelerin dini metinlerde sıkça kullanıldığı görülmektedir. Bu ifadeler, akrabalık ve mensubiyet ifadesi olarak da kullanılabilmektedir. Örneğin, Âdemoğulları, İsrailoğulları ve Haşimoğulları ifadeleri ile, Hz. Âdem, Hz. Yakup ve Haşim’in oğullarının kastedilmediği açıktır. Efendimizin eşi Hz. Safiyye’yi bazıları “Yahudi kızı” diyerek kızdırdıklarında o da gidip üzüntüsünü Hz. Muhammed’e (sav) açmış, bunun üzerine Efendimiz şöyle demiştir: “Bak, bir daha aynı şeyleri söyleyecek olurlarsa, sen de şu cevabı ver:‘Benim kocam Hz. Muhammed, babam Hz. Harun, amcam da Hz. Musa’dır. Bu durumda ben hepinizden daha üstünüm!’” Benzeri ifadelerin çeşitli şekillerde İncil’de kullanıldığı görülmesine rağmen, Hıristiyanların “Harun’un kızkardeşi” tabirini eleştirmeleri akıl alır değildir. Zira, Hz. İsa, Hz. Davud’un oğlu olmamasına rağmen, Matta İncili, 1. Bölüm 1. âyette Hz. İsa’dan “Davud’un oğlu” diye bahsedilmektedir. Yine İncil içerisinde Hz. Yahya’nın annesi Elizabeth de dahil olmak üzere birçok kadın için “Harun’un kızı (Daughter of Aaron)” tamlaması kullanılmıştır.
• Luka İncili’ne göre Hz. Zekeriyyâ’nın eşi Elizabeth, Levi kabilesine mensup olarak Hz. Hârûn’un soyundan gelmektedir. Bu anlamda, Elizabeth ile akraba Hz. Meryem de Hz. Harun’un soyundan gelen Levi kabilesine mensuptur. Bu durumu bilen kişilerin Hz. Meryem’e “Harun’un kız kardeşi” demesi doğaldır. Nitekim, Muhammed Hamidullah da, “Harun’un kız kardeşi” olarak tercüme edilen âyeti “Harun’un soyundan gelen kız kardeş” olarak anlamaktadır. Zira Arapça’da “uht (kız kardeş)” kelimesi, bir soyun, kavmin, inancın mensubu için kullanıldığı gibi, İngilizce’de de bir inanç grubuna tabi olan kişileri nitelemekte kullanılabilmektedir (“Catholic sisters” ifadesinde olduğu gibi).
• Yahudi kaynaklarına göre; Amram; Hz. Harun’un, Hz. Musa’nın ve kızkardeşleri Meryem’in babasıydı. Yani Hz. Musa ile Hz. Harun’un Meryem adında ablaları vardı. Hz. Harun, İsrail’in en üst seviyedeki rahibiydi ve onun soyundan gelenler rahiplik (Kohanim) sınıfını oluşturuyordu. Hz. Musa ile Hz. Harun’un kızkardeşi Meryem’den (ismi Kur’an’da açıkça geçmese de, bazı tefsirlerde Hz. Musa’nın kız kardeşi Meryem olarak ifade edilmiştir) şu şekilde bahsedilmektedir: “Annesi, Musa’nın ablasına ‘Onun izini takip et’ dedi. O da kimse farkına varmadan, Musa’yı gözetledi. Biz, daha önce onun, sütannelerinin sütünü emmemesini sağladık. Musa’nın ablası ‘Sizin için onun bakımını üstlenecek ve ona öğüt verip onu güzelce eğitecek bir aileyi göstereyim mi?’ dedi. Böylelikle, gözünün aydın olması, üzülmemesi ve gerçekten Allah’ın va’dinin hak olduğunu bilmesi için, onu annesine geri vermiş olduk. Ancak onların çoğu bilmezler.” (Kasas, 11-13).

Yukarıda yer alan tefsir ve yorumlardan, “Harun’un kız kardeşi” tabiri ile, Hz. Harun’un gerçek kız kardeşi Meryem’e latif bir hatırlatmada da bulunularak, Hz. Meryem’in Hz. Harun’un soyuna ve inancına mensup olduğunun ifade edildiği anlaşılmaktadır.

Herşeyin doğrusunu O bilir.

Dr. Naim Tatlıcı

 

(23885)

kez okunmuştur.