Bu yazı ile yeni bir seriye başlıyoruz. Günlük yaşamımızda kullandığımız birçok cihaz, varlık ve kavramın isimlerinin kökeni yer, şahıs ve marka isimlerine dayanıyor. Bunları parça parça size aktarmaya çalışacağım. Eminim okuyunca hayret edeceğiniz kelimeler olacaktır.
Begonya ve fuşyadan başlayalım. Özellikle hanımların çokça sevdiği güzel çiçekler… Bu çiçeklerin ismini, Fransız botanikçi Charles Plumier koymuştur. Keşfettiği yeni çiçek türüne o zamanki Haiti Valisi Michel Bégon’un, keşfettiği diğer bir çiçek türüne de Alman botanikçi Leonhart Fuchs’un soyadına atıfla isim vermiştir.
Mora çalan kırmızı diye betimleyebileceğimiz, özellikle Trabzonsporluların favori rengi olan bordo nereden geliyor? Fransa’nın Bordeaux şehrinden gelmektedir. Bordeaux’da üretilen şarapların rengi Türkçe’ye bordo olarak geçmiştir.
Sağlıklı beslenenlerin menüsü içinde yer alan Brüksel lahanasının anavatanı Akdeniz Bölgesi’dir. Ancak, ağırlıklı olarak 13. yüzyıldan itibaren Belçika’nın Brüksel kenti yakınlarında yetiştirilerek yaygınlaştığı için Brüksel lahanası adını almıştır.
Askere giden her Türk erkeğinin bildiği kamyonlara “cemse” denir. Aslında cemse “General Motors Corporation” markasının askerlerce kısa söylenişinden başka bir şey değildir.
Güzelliğin daniskası… Daniska “en âlâ, en iyi” anlamında kullanılır. Adını Gdansk (eski adı Danzig) şehrinden alır. Eskiden Almanya’dan Danzig yoluyla gelen malların üzerine Danzig mührü vurulurmuş. Oldukça iyi ve sağlam olan bu ürünlere zamanla halk arasında daniska denmeye başlamış ve bir şeyin en iyisini belirten bir kelime haline dönüşmüş.
Lepiska, Almanya’nın Leipzig şehrinin adından gelmektedir. “Leipzig şehrinde üretilen ipek” için ve “uzun, sarı ve yumuşak (saç)” için kullanılmaktadır.
Galvanizm, kimyasal yolla elektrik elde edilebileceğini keşfeden İtalyan fizikçi ve biyolog Luigi Galvani’nin soyadından gelmektedir.
Kazmada ve kırmada kullanılan ucu sivri bir makine olan hilti adını, kurucuları Martin & Eugen Hilti olan Hilti AG şirketinden almaktadır.
Sinekkaydı traşların vazgeçilmezi jilete gelelim… Jilet, Gillette adlı traş bıçağı markasından dilimize geçmiştir. Gillette, jileti icat eden Amerikalı King Camp Gillette’in soyadıdır.
Çocuklara verilebilecek en iyi hediyelerden biri de legolardır. Oyuncak markası Lego, Danimarka dilinde leg godt “iyi oyna” deyiminden türetilmiştir.
Çok uzun ve lüks segmentte otomobilleri tanımlayan Limuzin adı, Fransa’da bir bölge olan Limousin’den türetilmiştir ve bir zamanlar buradaki çobanlar tarafından kullanılan uzun pelerinden gelmektedir.
Maltız, “Maltalı” demek. Ancak ısıtma, pişirme gibi işlerde kullanılan, ızgaralı, ayaklı, taşınabilir ocağa neden maltız dendiği bilinmiyor.
Mozole (anıt mezar/kabir), Karya satrabı Mausolos’un adından türemiştir. Mausolos’un ölümü üzerine eşi Artemisia M.Ö. 353-350 arasında Halikarnassos’ta (Bodrum) onun anısına görkemli bir mezar yaptırmıştır. Daha sonra aynı stildeki tüm yapılara mozole denmiştir.
Mavzer de, 1874 yılında, Prusya ordusu için tüfek üretmek amacıyla Paul Von Mauser tarafından kurulan şirketin “Mauser” markasından gelmektedir.
Merinos, çok ince yumuşak yüne sahip bir koyun ırkıdır. Fransızca mérinos sözcüğünden, o da İspanyolca merino’dan gelir. Adını Kuzey Afrika’da hüküm süren Merînîler hânedânından alır. Kuzey Afrika’dan İspanya’ya Araplar tarafından getirilen koyunlar olduğu düşünülen merinos koyunları uzun zaman İspanya’nın tekelinde kalmış, İspanya dışına çıkarmaya çalışanlar ölüm cezasına çarptırılmıştır.
Merserize, bir pamuk ipliği çeşididir. Bu iplikle dokunmuş kumaşlar da merserize diye anılır. Pamuk ipliğinin merserize olması için kostik ile işlem görmesi gerekir. Merserize kumaşlar, parlak, esnek ve dayanıklı olurlar. Pamuk liflerinin kostik ile şişiyor olması ilk kez 1844 yılında İngiliz kimyacı John Mercer tarafından bulunduğu için, bu işleme merserizasyon denmiştir.
Balık avlamada olta ipi olarak kullanılan ve ipek, naylon veya at kuyruğu kılından elde edilen misina, Sicilya’da bir şehir olan Messina’da yapıldığı için bu adı almıştır.
Fransız diplomat Jean Nicot de Villemain, Portekiz büyükelçiliği yaptığı 1559 ile 1561 yılları arasında tütün tohumlarını Fransa’ya yollamıştır. Nikotinin isim babası bu kişidir.
Pamuktan dokunmuş ince, düzgün dokunmuş pamuklu bir bez olan patiska kelimesi, kumaş îmâlâtçısı Cambraili Baptiste’den gelmektedir.
Kadınların kirpiklerini kıvırmak ve daha uzun göstermek için fırça ile sürdükleri rimel, kurucusu Fransız kozmetikçi Eugène Rimmel olan Rimmel markasından gelmektedir.
Saksofon (Saxophone) “Sax’ın sesi” anlamına gelir. Belçikalı müzik aletleri tasarımcısı Adolphe Sax tarafından tasarlanmıştır.
Dr. Erdinç Tekbaş
09/09/2022
(285)
(285)
Speak Your Mind